Scapa Flow

Scapa Flow là một nơi neo đậu gần như lý tưởng. Tọa lạc tại trung tâm của quần đảo Orkney ngoài khơi bờ biển phía Bắc của Scotland, cảng tự nhiên này đủ lớn để chứa toàn bộ Hạm đội Grand,[44] được vây quanh bởi một chuỗi các hòn đảo phân cách bởi các eo biển nông có dòng nước thủy triều chảy xiết. Mối đe dọa của U-boat đã được nhận thức từ lâu, và một loạt các biện pháp phòng ngự đã được trang bị vào những năm đầu của Đệ Nhất thế chiến.[45] Các tàu ụ cản được đánh chìm tại các điểm trọng yếu, và các hàng rào nổi được bố trí để ngăn chặn ba cửa biển ra vào rộng nhất. Được vận hành bằng tàu kéo cho phép các tàu bạn có thể băng ngang, chúng từng được cho là có thể để lọt, nhưng khá hiếm hoi, một chỉ huy U-boat gan dạ có thể tìm cách thoát qua mà không bị phát hiện trước khi hàng rào được đóng lại.[45] Hai tàu ngầm từng mưu toan xâm nhập trong chiến tranh đã gặp phải số phận không may mắn. Vào ngày 23 tháng 11 năm 1914, U-18 bị đâm thủng hai lần trước khi mắc cạn và toàn bộ thủy thủ đoàn bị bắt;[46][47] và chiếc UB-116 bị máy dò âm dưới nước phát hiện và bị tiêu diệt với tổn thất toàn bộ thủy thủ đoàn vào ngày 28 tháng 10 năm 1918.[48][49]

Scapa Flow cung cấp nơi neo đậu chính cho Hạm đội Grand Anh Quốc trong phần lớn thời gian của Chiến tranh Thế giới thứ nhất, nhưng trong những năm giữa hai cuộc chiến, chúng được chuyển đến Rosyth có vị trí thuận tiện hơn thuộc Firth of Forth.[45][50] Tuy nhiên Scapa Flow được tái sử dụng khi Chiến tranh Thế giới thứ hai sắp bắt đầu, trở thành một căn cứ của Hạm đội Nhà Anh Quốc.[45] Các công trình phòng thủ thiên nhiên và nhân tạo, trong khi vẫn chắc chắn, được nhận biết là cần phải được cải thiện; và trong những tuần đầu tiên của cuộc chiến, đang trong quá trình được tăng cường thêm các tàu ụ cản.[51]

Chiến dịch Đặc biệt P: Cuộc đột kích của U-47

Chỉ huy lực lượng tàu ngầm Hải quân Đức Karl Dönitz đặt ra một kế hoạch tấn công Scapa Flow bằng tàu ngầm trong vòng vài ngày sau khi chiến tranh nổ ra.[52] Ông nhắm vào hai mục đích: một là, việc dời chỗ Hạm đội Nhà khỏi Scapa Flow sẽ thả lỏng sự phong tỏa của Anh tại Bắc Hải cho phép Đức tự do hơn trong việc tấn công các đoàn tàu vận tải tại Đại Tây Dương; hai là, đòn tấn công sẽ là một hành động biểu trưng cho sự báo thù, tấn công đúng vào nơi mà Hạm đội Biển khơi Đức đã đầu hàng tự đánh đắm sau khi Đức thua trận trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Dönitz đã chọn Trung tá Hải quân (Kapitänleutnant) Günther Prien cho nhiệm vụ này,[52][c] dự trù cuộc đột kích vào đêm 13/14 tháng 10 năm 1939, khi thủy triều cao và bầu trời không trăng.[52]

Dönitz được giúp đỡ bởi những bức ảnh chất lượng cao có được từ chuyến bay trinh sát, trình bày những điểm yếu trong hệ thống phòng thủ và một sự thừa thãi các mục tiêu.[52] Ông hướng dẫn Prien xâm nhập Scapa Flow từ hướng Đông qua eo biển Kirk, băng qua phía Bắc Lamb Holm, một đảo nhỏ và thấp nằm giữa Burray và Mainland.[53] Prien thoạt tiên nhầm lẫn eo biển Skerry xa hơn về phía Nam là con đường được chọn, và bất ngờ nhận ra U-47 đang hướng đến một lối đi nông bịt kín. Ông buộc phải ra lệnh quay mũi nhanh sang hướng Đông Bắc.[54] Trên mặt biển, và được chiếu sáng bởi nền bầu trời bắc cực quang sáng rõ,[55] chiếc tàu ngầm đi qua lại giữa hai tàu ụ cản Seriano và Numidian bị đánh chìm, tự mắc cạn tạm thời trên một sợi cáp căng từ chiếc Seriano.[53] Nó bị bắt gặp ngắn ngủi trong ánh đèn pha của một chiếc taxi trên bờ, nhưng người lái xe không đưa ra tín hiệu báo động nào.[56][d] Sau khi lọt vào cảng lúc 00 giờ 27 phút ngày 14 tháng 10, Prien ghi dòng chữ đắc thắng Wir sind in Scapa Flow!!![e] vào nhật ký con tàu rồi chuyển sang hướng Tây Nam đi nhiều kilô-mét trước khi quay ngược lại.[53] Hoàn toàn bất ngờ đối với ông, chỗ neo đậu hiện ra hầu như trống trơn; Prien không thể biết rằng mệnh lệnh phân tán hạm đội của Forbes đã dời đi gần hết các mục tiêu lớn nhất. Lúc đó U-47 đã hướng mũi thẳng đến bốn chiếc tàu chiến, bao gồm chiếc tàu tuần dương hạng nhẹ Belfast vừa mới được đưa ra hoạt động, đang thả neo ngoài khơi Flotta và Hoy ở khoảng cách 8 km, nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy là Prien đã nhìn thấy chúng.[57]

Trên đường quay trở lại, một trinh sát viên trên cầu tàu nhìn thấy Royal Oak nằm cách khoảng 4.000 m về phía Bắc, nhận diện chính xác nó là một thiết giáp hạm thuộc lớp Revenge. Hầu như che khuất đàng sau nó là một con tàu thứ hai mà chỉ có mũi được nhìn thấy bởi U-47. Prien nhầm lẫn nó là một tàu chiến-tuần dương thuộc lớp Renown, tình báo Đức sau đó gán cho nó là chiếc Repulse.[53] Thực ra đó chính là tàu chở thủy phi cơ thời Đệ Nhất thế chiến Pegasus.[58]

Lúc 00 giờ 58 phút, U-47 bắn một loạt ba quả ngư lôi từ các ống phóng trước mũi, một quả thứ tư kẹt lại trong ống phóng. Hai quả đã không tìm thấy mục tiêu, chỉ có một quả ngư lôi duy nhất đánh trúng mũi chiếc Royal Oak lúc 01 giờ 04 phút, làm chấn động con tàu khiến thủy thủ đoàn tỉnh giấc.[59] Không có hư hại nào được nhận thấy, cho dù dây neo bên mạn phải bị cắt đứt, kêu loảng xoảng ồn ào khi nó bị trượt xuống. Ban đầu, người ta đoán rằng có một vụ nổ bên trong ở kho chứa chất dễ cháy phía trước con tàu, nơi dùng để chứa những vật liệu như dầu hỏa. Bị ám ảnh bởi vụ nổ không giải thích được đã từng phá hủy HMS Vanguard tại Scapa Flow vào năm 1917,[47][f] một thông báo được truyền qua hệ thống tăng âm của Royal Oak yêu cầu kiểm tra nhiệt độ các hầm đạn,[g] nhưng nhiều thủy thủ đã quay trở lại giường ngủ, không nhận thức được rằng con tàu đang bị tấn công.[59][60]

Prien xoay tàu ngầm của mình và tìm cách bắn một loạt khác qua các ống phóng phía đuôi, nhưng tất cả lại trượt. Nạp lại các ống phóng phía mũi, ông phóng thêm một loạt ba quả, tất cả đều nhắm vào Royal Oak,[53] Lần này ông thành công: lúc 01 giờ 16 phút cả ba liên tiếp nhau đánh trúng chiếc thiết giáp hạm ở giữa tàu và phát nổ.[61][62] Các vụ nổ làm thủng một lỗ lớn trên vỏ giáp sàn tàu, phá hủy phòng ăn thủy thủ đoàn và làm mất điện.[63] Thuốc phóng từ một hầm đạn bị kích nổ và các đám cháy nổ nhanh chóng lan truyền qua các khoảng trống bên trong tàu.[63] Royal Oak nhanh chóng bị nghiêng khoảng 15°, đủ để đẩy các lỗ cửa sổ đang mở ra bên mạn phải tàu xuống dưới mực nước.[h] Nó lật nghiêng hơn nữa qua mạn tàu đến 45°, giữ lại đó trong nhiều phút trước khi biến mất dưới mặt nước lúc 01 giờ 29 phút, chỉ 13 phút sau đợt tấn công thứ hai của Prien.[64] 833 người đã tử nạn cùng con tàu, bao gồm Chuẩn Đô đốc Henry Blagrove, Tư lệnh Hải đội Thiết giáp hạm 2. Hơn một trăm trong số những người chết là những thiếu sinh hải quân chưa đến 18 tuổi, tổn thất lớn nhất loại này từ trước đến nay trong một hoạt động của hải quân Hoàng gia.[65] Chiếc thuyền gỗ của Đô đốc neo đậu bên mạn thuyền cũng bị kéo chìm theo cùng Royal Oak.

Các nỗ lực cứu hộ

Tàu liên lạc Daisy 2 dưới sự điều khiển của John Gatt thuộc Hải quân Trừ bị đã neo đậu qua đêm bên mạn trái của Royal Oak. Khi chiếc thiết giáp hạm đang chìm bắt đầu nghiêng sang mạn phải, Gatt ra lệnh cho Daisy 2 cắt dây neo, nhưng nó cũng tạm thời bị mắc vào đai giáp chống ngư lôi của Royal Oak đang nhô lên và bị nhấc khỏi mặt biển một lúc trước khi tự thoát ra được.[67]

Nhiều người trong số thủy thủ đoàn của Royal Oak tìm cách nhảy được ra khỏi con tàu đang chìm không mặc gì hơn là đồ ngủ trên người và đã không chuẩn bị cho làn nước lạnh giá. Một lớp dày dầu đốt đã bao phủ mặt nước, tràn vào phổi và bụng thủy thủ và làm vướng víu những cố gắng bơi. Trong số những người tìm cách bơi qua khoảng cách 800 mét đến bờ biển gần nhất, chỉ có một nhóm nhỏ là sống sót.[68] Gatt đã cho bật sáng những đèn pha trên chiếc Daisy 2 rồi cùng với người của mình tìm cách cứu được 386 người khỏi mặt nước, kể cả chỉ huy của Royal Oak là Thuyền trưởng, Đại tá William Benn.[69] Những nỗ lực cứu hộ được tiếp tục trong hai giờ rưỡi cho đến gần 04 giờ 00 sáng, khi Gatt từ bỏ việc tìm kiếm những người còn sống sót và chuyển những người đã vớt được sang Pegasus. Cho dù được trợ giúp bởi những chiếc thuyền của Pegasus và của cảng,[70] ông là người đã vớt được hầu hết những người sống sót, một hành động mà vì đó ông được tặng thưởng Huân chương Chữ thập Phục vụ Dũng cảm,[71] phần thưởng quân sự duy nhất được phía Anh trao tặng có liên quan đến thảm họa này.[72]